کودهای کلاته

با توجه به اینکه هدف از کلات کردن عناصر، افزایش دستیابی گیاه به عنصر مورد نظر است. کود‌های کلاته باید جذب عنصر غذایی را از طریق ریشه یا برگ گیاهان فراهم نمایند. از طرفی عواملی که عناصر را کلاته میکنند منشاء سنتزی، نیمه طبیعی و طبیعی دارند که هر نوع دارای اثرات و کارایی مختلفی بوده و نحوه مصرف و جذب متفاوتی را دارد. برخی از عوامل کلات کننده، زیست تخریب ناپذیر بوده و بقایای آن‌ها مدتها در خاک باقی میماند و در صورت عدم مصرف بهینه به محیط زیست آسیب میزنند، همچنین برخی از عوامل کلات کننده خاصیت زیست تخریب پذیر داشته و به صورت ایمن برای مصرف در کشاورزی پایدار و کشت‌های ارگانیک مناسب می باشند.
به صورت کلی عوامل کلات کننده را در دسته بندی های زیر اشاره میکنیم:
عوامل کلات کننده سنتزی یا مصنوعی:
EDTA: قابلیت کلاته کردن عناصر آهن، روی، منگنز، مس، کلسیم و منیزیم را دارد و از عامل های متداول و در دسترس می باشد. عمدتا مناسب محلول پاشی است.
DTPA: قابلیت کلاته کردن عناصر آهن، روی، مس و منگنز را دارد و از EDTA جهت مصرف کودآبیاری پایداری بیشتری در خاک‌های نسبتاً قلیایی دارد و نحوه مصرف آن بیشتر مناسب جذب ریشه‌ای می‌باشد.
EDDHA: فقط برای کلاته کردن عنصر آهن کاربرد داشته و مناسب خاک‌های بسیار قلیایی (pH تا ۱۰) بوده و نحوه مصرف آن فقط به صورت جذب ریشه‌ای (کودآبیاری) است. این عامل دارای ایزومرهای مختلفی پس از ساخت بوده که ایزومر ارتو-ارتو قابلیت جذب دارد. عامل EDDHSA نیز نسخه‌ای پایدارتر این کلات کننده است.
از عوامل دیگر غیر متدوال کلات کننده های نوع سنتتیک نیز میتوان به NTA و HEDTA اشاره کرد که عمدتا برای کلات کردن آهن، روی و منگنز کاربرد داشته و جذب محلول‌پاشی بالاتری دارند. همچنین نسخه‌های پایدارتر با خاصیت زیست تخریب پذیری مانند GLDA نیز کاربرد وجود دارد که جایگزین مناسبی برای کلیتور قدیمی EDTA می باشد.
عوامل کلات کننده نیمه طبیعی و طبیعی:
آمینو اسیدها: این عامل کلات کننده با منشاء نیمه طبیعی تقریبا برای همه عناصر ریزمغذی و کلسیم و منیزیم قابل استفاده بوده و با جذب سریع و تحریک رشد به جذب عناصر کمک می‌کند. این عامل برای کشاورزی ارگانیک نیز مناسب بوده و در مصرف به صورت محلول‌پاشی موثر‌تر می‌باشد. (امکان استفاده ترکیبی آمینو اسید با EDTA نیز در اغلب کودها وجود دارد اما بسته به نوع محصول ممکنه به عنوان عامل کلات کننده سنتزی محسوب شود.)
لیگنوسولفونات‌ها: برای کلاته کردن عناصر آهن، روی، منگنز و مس کاربرد دارد و حاوی کربن آلی بوده و به میکروبیوم خاک کمک می‌کند لذا برای کشاورزی ارگانیک پیشنهاد میشود، اما قابلیت کلات کنندگی کمتری نسبت به عوامل سنتزی یا مصنوعبی فوق الذکر دارد. نحوه مصرف این نوع کودهای کلاته نیز به صورت محلول پاشی و عمدتا کودآبیاری است و برای خاک‌های غیر قلیایی مناسب‌تر است.
فولویک اسید: عنصرهای کلات شونده با این عامل شامل آهن، روی، منگنز بوده که برای اکثر خاکها قابل استفاده می‌باشد. کودهای کلاته شده با این عامل به ساختار خاک کمک کرده و قابلیت مصرف به صورت کودآبیاری و محلول‌پاشی را دارد.
گلوکونات‌ها: این عامل کلات کننده که از مشتقات گلوگز بوده به عنوان عامل نیمه طبیعی با یون‌های فلزی آهن، روی و مس تشکیل کمپکلس میدهد. این عامل زیست تخریب پذیر بوده و برای کشاورزی ارگانیک و مصرف به صورت محلول‌پاشی مناسب می باشد.
اسیدهای آلی: این دسته شامل عامل‌های متعدد و طبیعی است که برای کلاته کردن و کمپلکس کردن اکثر عناصر کاربرد دارد و با داشتن گروه عاملی (- COOH) و کربن آلی به جذب بهتر عناصر کمک کرده و به دلیل خاصیت زیست تخریب پذیری برای کشاورزی ارگانیک مناسب است. نحوه مصرف این نوع به صورت کودآبیاری و محلول‌پاشی بوده اما در محلول‌پاشی به دلیل وزن مولکولی پائین اجزاء تشکیل دهنده جذب بالاتری دارند.
هر یک از لیگاندها و عوامل کلات کننده ذکر شده، هنگامی که با یک عنصر ریزمغذی ترکیب  یا باند میشوند، میتوانند تشکیل کلات یا کمپلکس داده و به عنوان یک کود کلاته عمل کنند. مولکول‌های لیگاند حلقه‌ای را ایجاد می‌کند تا عنصر را احاطه کند (مانند چنگک). این فرآیند خاصیت سطحی عناصر ریزمغذی را تغییر داده و کارایی جذب عناصر را در مصرف محلول پاشی یا خاکی افزایش می‌بخشد.
نکته مهم در مصرف کودهای کلاته توجه به نوع عامل کلات کننده است؛ چرا که هر نوع دارای مصرف در شرایط خاص و نحوه مصرف متفاوت می‌باشد. با رعایت این اصل در مصرف کودهای کلاته باعث کسب بهترین نتیجه می‌گردد.