تغذیه در گیاهان | عناصر ضروری

اصول صحیح تغذیه

حاصلخیز نمودن خاک به عنوان کلید تحقق امنیت جهانی غذا یا کشاورزی پایدار است.
یکی از ابزارهای مهم برای حاصلخیزی خاک، استفاده از کودها می باشد.
استفاده از کودهای اثربخش و رعایت تغذیه باعث رسیدن به حداکثر تولید در واحد سطح می شود.
به علت تداوم برداشت و استفاده گیاه از منابع موجود در خاک توجه به تغذیه و استفاده از کودهای ضروری اهمیت دارد.

عناصر تغذیه ای مورد نیاز گیاه که به صورت کود استفاده میشود:

عناصر ماکرو (اولیه)

عناصر ماکرو (ثانویه)

عناصر میکرو (ریزمغذی)

اثرات متقابل عناصر بر یکدیگر

عناصری که به جذب همدیگر کمک میکنند اثر هم افزایی یا تحریک کنندگی دارند یعنی در حضور یک یا چند عنصر در خاک مقدار جذب عنصر یا عناصر دیگر افزایش پیدا می کند.
عناصری که باعث کاهش جذب همدیگر میشوند اثر کاهنده یا بازدارنده دارند. اثرات بازدارندگی اثراتی منفی هستند یعنی زیاد بودن یک عنصر در خاک ممکن است جذب عنصر دیگر را مشکل دار کند.

اثر هم افزایی

اثر بازدارندگی

تعادل عناصر غذایی

با توجه به اثرات هم افزایی و بازدارندگی عناصر، رعایت تعادل و بالانس عناصر غذایی بسته به نوع گیاه و شرایط خاکی میبایست در نظر گرفته شود. ازینرو باید از مصرف بیش از حد یک عنصر خودداری شود چرا که به هر میزان که یک عنصر بیشتر مورد استفاده قرار گیرد به تعادل بقیه عناصر نیز آسیب میزند.
استفاده از کودهای تک عنصره به تنهایی زمانی ارزشمند است که با نظارت کارشناس و با داشتن اطلاعات آنالیزی دقیق انجام گردد اما در حالت کلی توصیه می گردد کودهای تک عنصره توام با کودهای ترکیبی که شامل نسبت های متعادل بین عناصر ماکرو و میکرو هستند مورد استفاده قرار بگیرند.

تاثیر شرایط خاکی و دلایل کمبود عناصر غذایی در خاک های ایران

خاک های قلیایی و با اسیدیته (pH) بالا منجر به عدم دسترسی گیاه به عناصر مختلف گردیده است.
بسیاری از کودهای مورد استفاده و عناصر غذایی موجود در خاک تثبیت میشوند و عملا از دسترس گیاه خارج میگردند.
عدم تعادل عناصر، کمبود عناصر ریز مغذی، آبهای کربناته و بی کربناته، مواد آلی کم و مقادیر بالای کربنات کلسیم آزاد باعث کاهش و کمبود عناصر غذایی شده است.
خاک های رسی حرکت مواد غذایی را محدود و خاک های شنی باعث عدم نگهداری مواد غذایی می شوند.
خاک های با مواد آلی کم باعث بروز کمبود عناصر فسفر و مولیبدن شده و خاک های با مواد آلی بالا باعث کمبود عناصر منگنز، مس و روی می شود.

اصول کوددهی و تغذیه مناسب

لزوم آگاهی از اطلاعات اولیه برای کوددهی

اصولا کود دهی برای غنی ساز خاک و درمان کمبود یا پیشگیری از کمبود در گیاهان مورد استفاده قرار میگیرد ، به این علت مطلع بودن از شرایط خاک و گیاه اولین اصل برای توصیه کودی می باشد.
به علت رفتارهای متفاوت گیاهان در شرایط مختلف اجرای یک دستورالعمل واحد در تمامی توصیه ها و کسب نتیجه یکسان غیر قابل انتظار میباشد. رهگیری نتایج توصیه کودی در طول مراحل رشد (مشاهده وضعیت رشد گیاه اعم از تغییرات ریشه ها، برگها و میوه) الزامی بوده و در صورت بروز علائم کمبود میبایست علت آن بررسی و تغییرات لازم اعمال شود.
بررسی شرایط خاکی اعم از pH خاک، میزان مواد آلی خاک و شرایط خاکی هر منطقه(کمبودها یا بیشبودهای عناصر) ،کیفیت آب (میزان اسیدیته و مقادیر بی کربنات)، نوع سیستم آبی و تغذیه انجام شده در ادوار گذشته، برای تشخیص نیاز غذایی کنونی و توصیه کودی حائز اهمیت است.
بررسی نتایج آزمایش خاک گرچه بسیار مفید است اما کافی نبوده، چرا که آنالیز خاک عموما مشخص کننده میزان عناصر قابل دسترس توسط گیاه نمی باشد و به علت واکنش های متفاوت در شرایط خاکی و نحوه نمونه برداری نمیتوان به صورت قطعی به آن اکتفا کرد.
نتایج آزمایشگاهی و مشاهده عملکرد به صورت تواما باید برای توصیه کودی در نظر گرفته شود.

توجه به نیاز غذایی در دوره های رشد

کمبود عناصر قبل از بروز علائم، دوره ای را به صورت پنهان میگذرانند و زمانی به صورت ظاهری پدیدار میشود که تاثیر مستقیم در عملکرد گیاه داشته است و باعث توقف در رشد گیاه می گردد، برای جلوگیری از شدت کمبودها بهترین راه حل پیشگیری و کوددهی در زمان های مناسب است.
رعایت مصرف بهینه کود یک اصل بوده و همیشه نتایج بهتری را نشان داده است و این باور که میزان مصرف بیش از حد هر نوع کود باعث عملکرد بهتری میشود اشتباهی رایج است که نباید صورت بگیرد.
با عنایت به تفاوت نیاز غذایی در هر گیاه و نوع رقم آن، توجه به نسبت ها و مقادیر مناسب توصیه ای عناصر برای هر گیاه و کسب اطلاعات آن الزامی می باشد.
در نظر گرفتن تاثیرات عناصر بر یکدیگر و رعایت تعادل نسبت های عناصر در مراحل توصیه کودی مهم است ، رعایت میزان مصرف صحیح نیز کاملا تاثیر گذار است به طور مثال دامنه کمبود و سمیت عنصر بُر بسیار نزدیک بهم بوده و احتمال ایجاد مسمومیت بیشتر است و باید از مقادیر حداقلی برای توصیه کودی استفاده گردد.

رعایت زمان مصرف نکته بسیار مهم برای رفع کمبود و کسب اثربخشی است. از این جهت باید کود مورد نظر را با توجه به شرایط گیاه در زمان درست و اختصاصی خود مصرف نمود، اگر زمان مصرف کود گذشته باشد توصیه کودی باید بر اساس مرحله رشد کنونی مطابقت داشته باشد.

انتخاب کود مناسب و استفاده در زمان صحیح حائز اهمیت می باشد.

راهکارهایی برای مصرف بهینه عناصر و کودهای ماکرو

رعایت تاثیرات عناصر بر یکدیگر و تعادل آنها در مراحل رشد

بیشبود عنصر پتاسیم باعث اختلال در جذب عناصر روی، منگنز، آهن میشود.
بیشبود عنصر فسفر باعث اختلال در جذب عناصر روی، منگنز، آهن میشود.
بیشبود عنصر کلسیم باعث تشدید کمبود عناصر منیزیم، پتاسیم، آهن، بر، منگنز، روی میشود.
بیشبود عنصر مس باعث تشدید کمبود عناصر روی، آهن، منیزیم میشود.
بیشبود عناصر منیزیم و پتاسیم مستقیما در جذب یکدیگر تاثیرگذار هستند.

توجه به میزان عملکرد مورد انتظار

در ارائه توصیه کودی توجه به شرایط کشاورز و باغدار ، عملکرد برداشت سال قبل و عملکرد مورد انتظار از فصل جاری مهم می باشد. چرا که میزان فعالیت ، صرفه اقتصادی و عملکرد برداشتی ایشان در حوزه کشاورزی مرتبط با میزان استفاده و هزینه کوددهی می باشد. ازینرو نباید بیشتر و یا کمتر از حد به ایشان توصیه نمود و بسته به شرایط صرفه اقتصادی را لحاظ کرد.

رعایت موارد ضروری نحوه مصرف

رعایت دستورالعمل مصرف کودها به روش محلول پاشی ، کودآبیاری و چالکود امری ضروری و موثر در کسب اثربخشی مطلوب می باشد که جزئیات آن در بخش راهنمای نحوه مصرف در وبسایت توضیح داده شده است. به عنوان مثال رعایت زمان محلول پاشی، توجه به ظرفیت تانکر آب و انتخاب میزان کود در سیستم های آبیاری مهم می باشد.

رعایت زمان مصرف کود مطابق با توصیه کارشناسان

چالکود محصولات سپهر پارمیس در باغات حتما در اواخر زمستان انجام گردد.
زمان مصرف عناصر روی و بُر جهت افزایش گلدهی و لقاح موثر، حتما باید قبل از گلدهی استفاده گردد و در صورت مشاهده گل از مصرف آن خودداری کرد.
هیچ کودی در زمان گلدهی محصولات زراعی و باغی نباید مورد استفاده قرار بگیرد.
بیشترین نیاز گیاهان باغی به عنصر آهن در اردیبهشت ماه و پس از ریزش گلبرگ ها بوده که توصیه و مصرف کود های متنوع کلات آهن سپهر پارمیس در این زمان بهترین اثربخشی را ایجاد میکند. عموما وجود بیکربنات در محلول خاک عامل ایجاد کمبود آهن بوده و عدم جذب آهن از طریق ریشه گیاهان در این امر موثر میباشد. به این علت توصیه به نحوه و روش استفاده از کود کلات آهن (محلول پاشی،کودآبیاری) با توجه به شرایط متفاوت و حائز اهمیت است.