پیمایش بلاگ

آخرین مطالب

کودهای کلاته

 

در ابتدا لازم به ذکر است که عموما استفاده از کود ها باعث حاصلخیزی خاک ها میگردد تا به عنوان یک عامل مهم، عناصر و منابع غذایی مورد نیاز را برای گیاهان فراهم نماید. حال در راه دریافت منابع غذایی توسط گیاهان موانعی وجود دارد که باعث میشود کود و عناصر غذایی به صورت کامل به جذب گیاه نرسد و از دسترس آن خارج شود. حتی در برخی موارد عدم رعایت اصول تغذیه ای و کوددهی منجر به آسیب به خاک و گیاه نیز میشود. ازینرو عواملی مانند pH بالای خاک، محتوای زیاد بی کربنات ، عدم تعادل بین عناصر و مصرف بی رویه کودهای شیمیایی ، درکاهش جذب عناصر غذایی تاثیر گذار می باشند. یکی از راهکارهایی که برای تسهیل جذب عناصر غذایی در گیاهان استفاده میشود کلاته کردن عناصر غذایی و کودهای کلاته میباشدکه در ادامه به شرح آن میپردازیم.

عموما اکثر عناصر غذایی قابلیت کمپلکس شدن با عوامل کلاته را دارند و بر اساس نوع عامل کلاته کننده و فرمولاسیون های اختصاصی میتوانند اثربخشی متفاوتی را ایجاد نمایند. اما از آنجائیکه عناصر ریزمغذی یکی از عوامل ضروری برای رشد و نمو گیاهان محسوب میشوند معمولا کودهای کلاته استفاده بیشتری برای ریزمغذی ها ( آهن (Fe)، روی (Zn)، منگنز (Mn)، مس (Cu)، بور (B) و مولیبدن (Mo) ) دارد. از طرفی عناصری مانند آهن، منگنز، روی و مس به راحتی در خاک اکسید یا رسوب شده بنابراین استفاده از فرم های معمولی آنها کارآمد نبوده و نیاز است که از فرم های کلاته این عناصر برای افزایش کارایی و جذب آنها مورد استفاده قرار گیرد. عناصر ریزمغذی به بهبود کیفیت محصول و افزایش عملکرد و برداشت میوه کمک شایانی می کنند و کودهای کلاته ریزمغذی دسترسی این عناصر را در مصارف محلول پاشی و ریشه ای در مزارع و باغات و گلخانه ها بهبود میبخشند. کودهای ریز مغذی کلاته در آب محلول هستند و با انواع مختلفی از کودهای شیمیایی و سازگاراند. برخی نیز برای استفاده در کشت بدون خاک مناسب بوده و در محدوده pH فعال رسوب ایجاد نمی نماید.

کلات کردن به چه معناست؟


لازم به ذکر است که عبارت کلات یا Chelate برگرفته شده از کلمه یونانی است که به معنای چنگ زدن یا نگه داشتن چیزی می باشد. در فرآیند کلات کردن کودها ، عناصر غذایی با عامل های کلاته در بر گرفته شده و اصطلاحا نگه داشته میشوند. به طوریکه که عامل کلاته به عنوان چنگک و محافظ ،عنصر غذایی را در خود نگهداری میکند تا بتواند راحت تر به جذب گیاه برسد. ازینرو فرم کلات یک عنصر در مقایسه با فرم معمولی آن سریع تر توسط گیاه جذب شده و باعث افزایش کارایی کود و جذب بیشتر و بهتر عناصر میشود.

در علم شیمی کلاته کردن فرایندی گفته میشود که یک ترکیب شیمیایی (لیگاند یا عامل کلات کننده) با یک یون فلزی ترکیب شده و آن را بصورت محکم نگه می‌دارد. ماده‌ای که با اتصال به یون‌های فلزی و عناصر غذایی ساختار پایدارتری تشکیل می‌دهد را عامل کلات کننده میگویند. این عامل کلات کننده کمپلکسی را تشکیل میدهد که شامل یون فلزی و اتم ها و مولکول های متصل به آن میباشد.

کلات آهن
کود کلات آهن ۱۰ ٪ به همراه ماده آلی

عامل های کلات کننده

در نهایت هدف از کلات کردن عناصر ، برای دستیابی گیاه به عنصر مورد نظر است. کود های کلاته باید جذب عنصر غذایی را از طریق ریشه یا برگ گیاهان تسهیل و فراهم نمایند. از آنجائیکه کودهای کلاته با توجه به نوع عامل کلاته و فرآیند تولیدی دارای اثرات و کارایی های مختلفی میباشند. کود کلاته ای موثر تر می باشد که در بهبود شرایط جذب عناصر غذایی در گیاهان عملکرد مناسبی را نشان دهد. در نتیجه عامل های کلات کننده از نظر کاربرد و نحوه عملکرد دسته بندی های مختلفی دارند.
از عوامل کلات کننده ای که امروزه استفاده بیشتری در کودها دارد میتوان به عامل کلات کننده سنتزی یا مصنوعی نام برد که شامل عامل کلات هایEDTA,DTPA,EDDHA,HEDTA,NTA . به طور مثال عامل کلاته EDTA که اکثر کودهای کلاته موجود در بازار را شامل میشود بیشتر کاربرد محلول پاشی داشته و عامل کلاته EDDHA کاربرد و مصرف خاکی دارد و نباید به صورت محلولپاشی مصرف شود.
از دیگر عوامل کلات کننده میتوان به لیگنوسولفونات ها و هیومیک و فولویک اسید نام برد که خاصیت کلات کردن عناصر را دارند و با توجه به اندازه مولکولی و وزن بالای آنها عمدتا در مصارف خاکی مورد استفاده قرار میگیرد.
عامل کلات کننده اسید های آلی و اسید های آمینه نیز از دیگر عوامل کلات کننده بوده که دارای قابلیت جذب بالایی بوده و کاربرد تواما به صورت محلول پاشی و خاکی را نیز دارند.
هر یک از لیگاندها یا عوامل کلات کننده ذکر شده، هنگامی که با یک عنصر ریز مغذی ترکیب می شوند، می توانند یک کود کلاته را تشکیل دهند. ریز مغذی‌ های کلاته در شرایط خاصی از اکسیداسیون، رسوب و بی‌حرکتی محافظت می‌شوند، زیرا مولکول لیگاند می‌تواند حلقه‌ای را تشکیل دهد که عنصر ریزمغذی را احاطه می‌کند. روش چنگک مانندی که ریز مغذی به لیگاند متصل می شود، خاصیت سطحی ریز مغذی را تغییر می دهد و کارایی جذب ریز مغذی را در مصرف محلول پاشی یا خاکی بهبود می بخشد. توجه به نوع مصرف این کلاته ها در کشاورزی حائز اهیمت میباشد. چرا که در صورت عدم رعایت نحوه مصرف نتیجه مناسب حاصل نمیشود.

پایداری کلات ها

استحکام پیوند شیمیایی بین لیگاند و یون فلز در کودهای کلاته به نوع لیگاند، نوع یون و pH کود و خاک بستگی دارد. هرچه پیوند قوی تر باشد، یون فلزی پایدارتر است و هر عامل کلات دارای پایداری متفاوتی در زمان عملکرد می باشد. اصوالا در سطوح خاص pH، کمپلکس های کلاته پایداری دائمی ندارند، یعنی لیگاند تمایل دارد از یون فلز جدا شود. به همین خاطر انتخاب نوع کود کلاته با توجه به شرایط گیاه و خاک با اهمیت می باشد. به طور مثال در برخی مناطق با pH های بالای قلیایی لازم است نوع عامل کلاته به صورت اختصاصی انتخاب شود. و کود کلاته به صورت همزمان از راه محلول پاشی و ریشه ای به جذب گیاه برسد تا کمبود عناصر را برطرف نماید.