پیمایش بلاگ

آخرین مطالب

نقش عنصر کلسیم

 

عنصر کلسیم ، یکی از عناصر شیمیایی با نشانه  Ca، و جزو عناصر ماکرو در کشاورزی می باشد. که از نظر فراوانی در میان کلیه عناصر پوسته زمین دارای مقام پنجم و در میان فلزات دارای مقام سوم است. فلز کلسیم در آب و اسید محلول بوده و هیدروکسید و نمک تولید می‌نماید. این عنصر در حیات گیاهی و جانوری دارای نقش حیاتی بوده و در استخوانها و دندانها و پوسته تخم مرغ ، انواع مرجانها و بسیاری از خاکها وجود دارد. این عنصر به شکل ترکیب های مختلف در کانی‌ها و به صورت محلول در ساختمان جانوران و گیاهان شرکت می کند. کانی‌های حائز اهمیت کلسیم دولومیت ، گیبس و آپاتیت می باشند.
از ترکیبات کلسیم می توان به موارد زیر اشاره نمود :
اکسید کلسیم ، سیلیسید کلسیم ،کربید کلسیم ،کربنات کلسیم  ، هالیدهای کلسیم ، سولفات کلسیم  ، نیترات کلسیم ، سولفید کلسیم ، فسفات کلسیم ، هیدرید کلسیم ، محلول هیدروکسید کلسیم ، آرسنات کلسیم ، کلرید کلسیم ، سیکلامات کلسیم ، گلوکونات کلسیم ، هیپوکلریت کلسیم ، پرمنگنات منگنز کلسیم ، فسفید کلسیم ، استئارات کلسیم و تنگستات کلسیم.

نقش عنصر کلسیم در گیاهان

کلسیم جزو ثابت کلیه گیاهان بوده و در قلیایی بودن خاک موثر و همزمان در رویش گیاهان نیز تاثیر گذار است. كلسيم نقش مهمی در تشكيل ديواره سلولی ، غشاء سلولی و قابليت انعطاف پذيری آنها دارد . در تقسيم سلولی با حفظ استحكام سلول و نفوذپذيری غشاء موثر است همچنین در تحرك و انتقال قند در گياه و تشكيل ريشه های موئين نيز اثر دارد . كلسيم با يون های اسيد های آلی ، سولفات ها و فسفات ها تركيب مي شود و موجب خنثي سازي آنها مي گردد . بر روی آنزيم ها تاثيرگذار بوده  و در فرايند هورمونی دخالت دارد. یکی از نقش های بارز کلسیم اثرگذاری در استحكام و كيفيت ميوه (دوام انبارداری) می باشد . اين عنصر با حفظ و پايداری سلول های گياهی و افزايش قدرت بافت مانع از ايجاد بسياری از بيماري هاي فيزيولوژيكی در محصولات مي گردد.
كمبود كلسيم در ميوه  هاي درختان جوان و با افزايش غلظت ازت و پتاسيم و مصرف بی رویه کودهای ازته ظاهر می شود . حتی تغييرات رطوبتی و آبشويی در طول فصل رشد شدت عوارض كمبود كلسيم را افزايش مي دهد .
كلسيم به صورت يون +Ca 2 توسط گياه جذب مي‌شود. و جزء مهمی از ديواره سلولي به صورت پكتات كلسيم است. كلسيم در رشد و تقسيم سلولی نقش داشته و بر اثر كمبود آن حالت بدشكلی و چروكيدگی در برگ‌ها ايجاد میشود. هم‌چنين پارگی و نامنظمی در حاشيه برگ‌ها نیز ديده می شود.

دلايل كمبود كلسيم در گياهان و عدم جذب در خاک های آهکی

آهك همان كربنات كلسيم است. كمبود كلسيم روی گياه به علت عدم شرايط كافي براي جذب كلسيم رخ میدهد. عواملی همچون  خشكی و كم آبی، تحرك کم كلسيم در گياه، مصرف بی رویه كودهای ازته و پتاسه در جذب عنصر کلسیم تاثیرگذار هستند.
خشكی و كم آبی يكی از عوامل كمبود كلسيم است. جذب كلسيم عمدتاً بستگی به جريان تعرقی دارد لذا هر چه تعرق گياه بيشتر باشد جذب كلسيم بيشتر خواهد بود. از آنجائیکه در شرايط كم آبی و خشكی تعرق گياه كاهش پيدا ميكند، در نتيجه جذب كلسيم هم كم ميشود. عنصر كلسيم از تحرك بسيار كمی در داخل گياه برخوردار است و در بعضی از شرايط ممكن است كه جذب گياه شود ولی در گياه به خوبی انتقال پيدا نكند.
به دلیل تحرک کم کلسیم انتقال آن فقط در آوندهای چوبی امكان پذير است . به همین علت اولين عوارض كمبود آن در برگ های جوان گياه ظاهر می شود بطوريكه لكه های كلروتيك و سوختگی در مركز و حاشيه برگهای اسپور ظاهر شده ، حتی برگ های انتهايی ريزش مي يابند. رشد شاخه ها متوقف شده و نوك شاخه ها خشك و بد شكل می شود . نوك ريشه ها سوخته ، ريشه های مويين از بين رفته و رشد ريشه نیز متوقف می شود . بيماری های فيزيولوژيكی شديدی در ميوه ها ، مانند سيب ، ظاهر می شود . از جمله بيماری لكه تلخی  ( نقطه هاي نكروتيك كوچك و نرم در گوشت ميوه كه قبل يا پس از برداشت تخريب می شود ) لكه هاي چوب پنبه ای ( ايجاد لكه های سفت در گوشت ميوه بخصوص در ميوه هاي درشت و محصول كمتر كه نسبت برگ به ميوه پايين باشد ) ، لهيدگی ، آب گزيدگی ، آردی شدن يا پوسيدگي گلگاه در هندوانه و گوجه فرنگی را ايجاد می نمايد . همچنين با كاهش استحكام سلول ها و ديواره آنها دوام و ماندگاری محصولات پس از برداشت نیز به شدت كاهش یافته و اين عوارض با افزايش غلظت و مقادیر ازت و هرس شديد تشديد می شود .

علائم کمبود کلسیم در گیاهان

کمبود کلسیم در گیاه

۱) جمع شدگی برگها
۲) فنجانی شدن برگ ها
۳) خشکیدگی نوک برگ
۴) بد شکلی میوه و عارضه هایی مانند پوسیدگی گلگاه

عوامل موثر در کاهش جذب کلسیم

۱) مقادیر بالای نیتروژن و پتاسیم
۲) خاک های اسیدی
۳) خاک های سبک و شنی

روش‌ رفع كمبود كلسيم

۱) بهبود شرایط خاک برای در دسترس قرار گرفتن کلسیم از طریق کنترل آهک خاک و اسیدیته
۲) عدم استفاده بی رویه از کودهای ازته و پتاسیم ( رعایت تعادل عناصر غذایی برای جذب بهتر تمامی عناصر ماکرو و میکرو)
۳) محلول پاشی کلسیم در زمان قبل از گلدهی ، شکل گیری و رشد میوه و قبل از برداشت